JASKÓŁKA

Neon nieistniejący. Zniszczony w 2015 r. Pozostała konstrukcja stalowa.

Lokalizacja: Poznań, Paderewskiego/Szkolna
Data powstania: 2014
Autor projektu: Rafał Jakubowicz
Materiał: metal, neon

Fotografie: Katarzyna Czarnota, Irek Popek, zdjęcie archiwalne/autor nieznany, lata 70.
Materiały dzięki uprzejmości artysty Rafał Jakubowicz

Rafał Jakubowicz: „Praca nawiązuje do neonów Mody Polskiej z 1970 roku, które zdobiły ówczesną elewację budynku Od:zysku. Neon został zamówiony i wykonany w tym samym miejscu, w którym powstały oryginalne, zaprojektowane przez Jerzego Treutlera, „jaskółki” Mody Polskiej oraz inne reklamy świetlne, które starsi poznaniacy pamiętają z okresu peerelu. Większości z nich nie zobaczymy już na ulicach Poznania. Nie przetrwały, zresztą podobnie jak przedsiębiorstwo państwowe Moda Polska, zderzenia z transformacją ustrojową, która okazała się również transformacją estetyczną. Zarówno „jaskółki” jak i inne poznańskie neony okazały się zbędne u progu nowej, wolnorynkowej rzeczywistości. Kolejno, jeden po drugim, znikały z ulic miasta.

Obecnie peerelowskie neony stały się „cool”, wracają na ulice. Są modne, odtwarzają je zarówno artyści nawiązujący do estetyki lat 60. i 70., jak i „aktywiści” z tzw. „nowych ruchów miejskich”. W warszawskiej Soho Factory działa nawet Neon Muzeum. Tendencja ta jest wyraźna nie tylko w Warszawie, Łodzi czy Wrocławiu, ale również w Poznaniu. Odrestaurowane, budzące nostalgię, stare, ,„kultowe” neony mogą być bardzo użyteczne dla urzędników odpowiedzialnych za strategie promocyjne miast lub poszczególnych dzielnic. Coraz częściej w odnawianie neonów angażują się rozmaite firmy eventowe, stowarzyszenia i fundacje, z pobudek czysto marketingowych (poznańska Fundacja SPOT wspólnie z Muzeum Historii Miasta Poznania planuje wskrzeszenie części słynnego neonu „Wilda”, który zdobił zadaszenie nad wejściem do Kina Wilda).Czy można przechwycić tę mocno już skomercjalizowaną i zbanalizowaną estetykę? Czy tak wyeksploatowane medium można uczynić narzędziem oporu?

Praca, zrealizowana w ramach wystawy „W stronę instytucji krytycznej” (która zostanie otwarta 27 czerwca w Galerii Miejskiej Arsenał), została udostępniona Kolektywowi Od:zysk – zeskłotowanemu centrum społecznemu. Jest ona głosem w sprawie polityki mieszkaniowej Poznania – wezwaniem do zajmowania pustostanów. „Czyszczenie” kamienic, brutalne działania ZKZL-u, getto kontenerowe jako nowy standard budownictwa socjalnego, eksmisje na bruk, programy rewitalizacji oznaczające w praktyce gentryfikację (w których znaczącą rolę odgrywają, niestety, artyści), wreszcie próba prywatyzacji instytucji kultury – to kilka jedynie przejawów skrajnie neoliberalnej, antyspołecznej polityki miasta Poznania.

Działalność istniejącego już od ponad roku skłotu Od:zysk, pustostanu zajętego na cele mieszkaniowe i społeczne, usytuowanego w sercu miasta, przy zdominowanym przez restauratorów i kluby GO-GO Starym Rynku, pełniącego funkcję niezależnego centrum kultury, ma charakter polityczny. Stanowi bowiem zachętę do podjęcia walk w sferze reprodukcyjnej i odzyskania przez poznaniaków, których potrzeby mieszkaniowe nie są zaspokajane, kolejnych trzydziestu tysięcy pustostanów.

Obrona Od:zysku, który został niedawno, pomimo protestów różnych środowisk, kupiony przez powiązanego w przeszłości m.in.z BZ WBK (wg KRS-u) Przemysława Woźnego – jak to często bywa w tym mieście – razem z mieszkańcami, jest walką o częściowe przynajmniej wyłączenie sfery mieszkaniowej spod dyktatu zmonopolizowanego przez deweloperów oraz spekulantów nieruchomościami rynku mieszkaniowego, co w praktyce oznacza osłabienie ich pozycji.

Częścią projektu będzie panel dyskusyjny towarzyszy wystawie organizowanej w Galerii Miejskiej Arsenał (która równieżzmuszona była walczyć o przetrwanie, przeciwstawiając się próbie NGO-izacji), zatytułowany „Od:zysk w kontekście polityki kulturalnej i mieszkaniowej Poznania”z udziałem Katarzyny Czarnoty, Anny Czechowskiej, Doroty Grobelnej, Izabeli Kowalczyk oraz Jarosława Urbańskiego. Panel odbędzie się 16-go czerwca, o godz. 18.00.
Poznańscy urzędnicy dyscyplinują miejskie instytucje kultury m.in. przy pomocy cenzury ekonomicznej. Od dłuższego czasu konsekwentnie niszczą Teatr Ósmego Dnia – ikonę kultury niezależnej lat 80., sukcesywnie obcinając jego budżet, nękając zespół nieustannymi kontrolami i szykanując dyrektorkę. Walczące o przetrwanie Ósemki, Rozbrat, Anarchistyczny Klub/Księgarnia Zemsta oraz Od:zysk to ostatnie bastiony oporu oraz przestrzenie krytycznej debaty o poczynaniach poznańskich politykierów.

Czy chcemy miasta oddolnych inicjatyw kulturalnych, z miejscami, w których odbywa się autentycznie krytyczna dyskusja czy – przeciwnie – miasta w którym decyzje podejmują deweloperzy wespół z niekompetentnymi urzędnikami oraz spekulantami nieruchomościami? Inwestujący w nieruchomości Przemysław Woźny planuje – jak zadeklarował – zmienić centrum społeczne Od:zysk w kolejną, jakże „potrzebną” na Starym Rynku restaurację, sklep albo hotel.

Neonowa jaskółka, nieco zmodyfikowana, wróciła na swoje dawne miejsce”.

Tekst autoski z Inauguracji projektu Rałała Jakubowicza na elewacji Od:zysku, 29 maja 2014 r.